Plebiscyt na Mazurach, Warmii i Powiśli latem 1920 r. był próbą przyłączenia do odrodzonej Polski ziem nadgranicznych, które po uzyskaniu niepodległości przez nasz kraj znalazły się w granicach Prus. Jego przeprowadzenie zapisano w postanowieniach Traktatu Wersalskiego, a głosowanie poprzedziła kampania. Po stronie niemieckiej zaangażowano cały mechanizm państwowy, ale nie brakowało lokalnych działaczy, którzy, narażając się na szykany i prześladowania, agitowali za Polską.

Dążenia propolskich działaczy podsyciło odzyskanie przez nasz kraj niepodległości w 1918 r. – mówi Aneta Karwowska, dyrektor Muzeum Ziemi Piskiej. – Na wystawie przedstawiono postaci, które wówczas odważyły się głośno mówić o możliwości odłączenia terenów nadgranicznych w Prusach od państwa niemieckiego i przyłączeniu ich do Polski.  Mam nadzieję, że piszanie poświęcą chwilę, by poznać historie przedstawicieli miejscowej inteligencji, ludzi kultury czy zwykłych chłopów, którzy nie zapominali o swoich korzeniach, a za działalność za rzecz Polski byli w stanie zapłacić nawet cenę życia.

Wystawę przygotowali historycy Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Jest ona elementem programu „Samostanowienie. Warmia i Mazury w obliczu niepodległości Polski” sfinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022. Wystawę można oglądać do końca listopada.